Sheekha caanka ah ee Muft Menk ayaa maalmahan qabsaday baraha bulshada Soomaalida, kaddib markii muuqaal uu soo duubay uuna kaga hadlayay arrimo dhowr ah, uu ku ammaanay haweenka Soomaalida.
Sheekhan oo khudbad Jimcihii lasoo dhaafay ka jeedinayay masjid ku yaalla dalka Koofur Afrika, ayaa ammaanay sida ay u asturan yihiin gabdhaha iyo haweenka Soomaalida.
“Xoogaa kahor waxaan idiin sheegay in dadka ka yimid Soomaaliya aad dadka kasoo dhex saari karto durba markaad meesha soo gasho, dadkaanna ma aysan dhigin xijaabkooda. Haweenka walaalahey ee Soomaaliya kasoo jeeda hambalyo, mabruuk ayaan idiin leeyahay,” ayuu yiri sheekha.
Sheekha ayaa kula dardaarmay haweenka Soomaalida inay tusaale u noqdaan dunida. Wuxuu intaa raaciyay inuu tegay dalal dhowr ah oo adduunka ah uuna mar walba la dhaco asturnaanta haweenka Soomaalida.
“Waxaan mar walba iraahdaa Subxaanallaah, bal eeg dadkan mar walba waxay u asturan yihiin si qurux badan.” Ayuu intaa raaciyay.
Wuxuu sheegay in inkastoo dadka Soomaalida guryahooda laga soo barakiciyay, haddana diintooda aysan ka bixin wadnahooda.
Waa kuma Muft Menk?
Qoraalka sawirka,Muft Menk
Mufti Dr Ismail Menk waa wadaad caan ah oo Muslim ah wuxuuna ku dhashay kuna barbaaray dalka Zimbabwe. Wuxuu Shareecada ka bartay magaalada Madiina ee dalka Sacuudiga wuxuuna heystaa shahaadada sare ee Hanuuninta Bulshada oo uu ka qaatay Jaamacadda Aldersgate.
Mufti Menk oo da’diisu ay 50 ku dhowdahay ayaa aad looga yaqaannaa dunida wuxuuna ku jiraa “500 ee Muslimiinta ugu Saameynta badan Dunida” tan iyo 2010.
Malaayiin qof ayaa ku xiran barihiisa bulshada. Dad badan ayaa ku taageera qaabka uu wacdiyada u jeediyo oo ah kuwo soo jiidasho leh uuna mararka qaar ku cabbiro wixii uu shakhsi ahaan lasoo kulmay.
Mufti ayaa u safra dunida isagoo dadka kula taliya inay is wanaajiyaan isuna gargaaraan.
Madaxda ayaa guddiga kula dardaarmay in ay waajibaadkooda u gutaan si wanaagsan, iyadoo la raacayo habraacii soo jireenka ahaa ee 66-da xildhibaan hore ugu iman jireen, kaasi oo cuqaasha iyo Isimadu soo gudbiyaan xubnaha ku metelaya Golaha Wakiilada Dowladda Puntland. Waxayna guddiga u rajeeyeen in Allah u fududeeyo masuuliyadda saaran.
Allah ha u naxariistee Caydiidd waa ka xishooday waxa uu sameeyey Culuoow
Maleeshiyaadkii Hawiye ee uu hoogaaminayey Maxamed Caydiid ee Ciidankii Soomaaliya kala wareegtay Villa Wardhiigleey 1991, oo dadka qaarkood u yaqaaniin Villa Soomaaliya, markii uu Caydiidd la waregay Villada, guud ahaan madax ugama dhigin maleeshiyaadkii Hawiye ee uu watay wiilkiisa, halka uu maanta M. Xasan Cukusoow oo ciidamo laga soo ururiyey degaanada beeshiisa uu madax uga dhigay wiil uu dhlay oo lagu magcaabo Cabdifataax Culusoow
Puech ayaa diiwaan galiyey in ninka ka shaqaynayey beertiisa uu maray nidaamka waalid u noqoshada, laakiin hanaanka sharciyada korsashada ee Switzerland ayaa diidaya korsashada dadka waaweyn.
Nidaamka ayaa qaba in qofka ama kooxda wax korsanaysa ay xiriir wadaag la yihiin korsadaha ugu yaraan qaybaha hore ee caruurnimadiisa iyadoo la raacayo xeer kale oo qeexaya qofka qaangaarka ah ee korsanaya waa inuu ugu yaraan hal sano kula noolaaday waalidkii korsaday isagoo yar
Dhanka kale, korsashada dadka qaangaarka ah maaha wax caadi ah oo ka dhaca Switzerland, halkaas oo Puech u deggan yahay sababo canshuuraha la xiriira.
Si kastaba ha ahaateen bilyaneerka Puech ayaa lagu eedeyey inuu hore u bilaabay hababka korsashada ee ninkan ka shaqaynayey beertiisa ee aan la magacabin si uu u siiyo dhaxalkiisa. Waxaa laga yaabaa inay jiraan dagaalo sharci ah oo ku hareeraysan qoondaynta hantida Puech.
Puech si toos ah uguma lug lahayn hawlaha shirkadda Hermès wuxuuna ka tagay guddiga kormeerka sanadkii 2014-tii.
Sidoo kale ninkan waxaa hareeyey khilaafaad qoyskiisa ah oo la xiriiray saamiga shirkaddda, Puech maaha qofka kaliya ee taajiriinta ka mid ah ee sameeya go’aamo aan caadi ahayn oo ku saabsan rabitaankooda iyo hantidooda.
Sanadkii 2011-kii ayuu Puech balan qaaday in hantidiisa uu ugu deeqi doono hay’adda Isocrates Foundation oo ah urur samafal oo uu aasaasay kaas oo bixiya deeqo lagu ‘taageeray doorka aasaasiga ah ee ururada bulshada rayidka ah ee ilaalinta iyo kicinta doodaha dadweynaha.
Sida laga soo xigtay shabakadda hay’addan, waxay maalgelisaa oo taageertaa saxafiyiinta danta guud iyo ururada warbaahinta iyo kuwa ah saxafiyiinta wax baara.
Sidan oo kale waxaa sameeyey naqshadeeyihii maalqabeenka ahaa ee u dhashay Britain Alexander McQueen oo bixiyey hantidiisa qaar ka mid ahayd intii aanu geeriyoon ka hor sanadkii 2010-kii.
Sanadkii 1988-dii waxaa sida ninkan Marookanka oo kale dhaxashay mulkiilaheedii dhintay bisad la oran jiray Blackie taas oo heshay lacag lagu qiyaasay 7 milyan oo dollarka Canada ah.
Milyaneerkan Ben Rea, ayaan wax lacag ah ugama tagin qoyskiisa basle bisadda dhaxashay ayaa noqotay mida ugu qanisan dunida.
Gudoomiyhii hore Ee gudiga dooeashooyinka Puntland Cabdirisaaq axmed siciid iyo wafti uu hogaaminayo ayaa maanta si diirran loogu soo dhoweeyay Degmada Dhahar ee xarunta gobolka Haylaan.
Wax garadkii iyo bulshadii soo dhowaysay ayaa goobta ka hadlay gudoomiye cabdirisaaq axmed siciid ayaa isaguna uga mahadceliyay Bulshada degmada dhahar sida diirran ee ay u soo dhoweyeen
Afhayeen u hadlay Xuutiyiinta Yemen ee ay Iran taageerto ayaa sheegay in kooxdu ay ku wee
Afhayeen u hadlay Xuutiyiinta Yemen ee ay Iran taageerto ayaa sheegay in kooxdu ay ku weerartay magaalada loo dalxiis tago ee Eilat ee ku taal badda cas ee Israa’iil “raxan diyaaradaha aan duuliyaha lahayn”.
Waa weerarkii ugu dambeeyay ee Xuutiyiinta – oo xukunka la wareegay sagaal sano ka hor – kuwaas oo shaaca ka qaaday inay taageersan yihiin Xamaas oo sheegay inay bartilmaameedsanayaan maraakiibta u safraya Israa’iil.
Badda Cas waa marinka ugu muhiimsan adduunka ee la marsiiyo shixnadahashidaalka.
Saaka ayaa ciidamada difaaca cirka ee Masar waxa ay ku soo rideen diyaarad laga shakisan yahay in ay tahay nooca aan duuliyaha lahayn ee Drones-ka meel u dhaw magaalo xeebeedka Dahab ee badda cas.
Dhinaca kale, Xoghayaha Difaaca Ingiriiska, Grant Shapps, ayaa sheegay in Markab dagaal oo ay leeyihiin Ciiddanka Badda ee Royal uu kusoo ridey badda cas diyaarad laga shakisan oo drone ah. Waxa uu sheegay in sirdoonku ay sheegeen in diyaarada aan duuliyaha lahayn ay bartilmaameedsanaysay doomaha ganacsiga.
Shalay ayay ahayd markii laba shirkadood oo waaweyn oo kuwa maraakiibta ah ay hakiyeen badmaaxiintii aaggaas sababo la xiriira weeraro isdaba joog ah oo ay fuliyeen Xuutiyiinta.Article share tools
Waa weerarkii ugu dambeeyay ee Xuutiyiinta – oo xukunka la wareegay sagaal sano ka hor – kuwaas oo shaaca ka qaaday inay taageersan yihiin Xamaas oo sheegay inay bartilmaameedsanayaan maraakiibta u safraya Israa’iil.
Badda Cas waa marinka ugu muhiimsan adduunka ee la marsiiyo shixnadahashidaalka.
Saaka ayaa ciidamada difaaca cirka ee Masar waxa ay ku soo rideen diyaarad laga shakisan yahay in ay tahay nooca aan duuliyaha lahayn ee Drones-ka meel u dhaw magaalo xeebeedka Dahab ee badda cas.
Dhinaca kale, Xoghayaha Difaaca Ingiriiska, Grant Shapps, ayaa sheegay in Markab dagaal oo ay leeyihiin Ciiddanka Badda ee Royal uu kusoo ridey badda cas diyaarad laga shakisan oo drone ah. Waxa uu sheegay in sirdoonku ay sheegeen in diyaarada aan duuliyaha lahayn ay bartilmaameedsanaysay doomaha ganacsiga.
Shalay ayay ahayd markii laba shirkadood oo waaweyn oo kuwa maraakiibta ah ay hakiyeen badmaaxiintii aaggaas sababo la xiriira weeraro isdaba joog ah oo ay fuliyeen Xuutiyiinta.
Dowladda Turkiga oo war hor leh kasoo saartay wiilka madaxweynaha Soomaaliya
Wasiirka caddaaladda Turkiga, Yılmaz Tunç, ayaa sheegay in Maxamed Xasan Sheekh Maxmuud oo ah wiil uu dhalay madaxweynaha Soomaaliya oo lagu eedeeyay in uu sabab u ahaa shil gaari oo uu ku dhintay nin mootoole ah oo ka dhacay magaalada Istanbul uu dib ugu soo laaban doono dalka Turkiga.
Wasiirka oo ka hadlayay munaasabad ka dhacday magaalada Ankara ayaa sheegay in kulamo uu la qaatay hay’adaha garsoorka Soomaaliya, wuxuuna yiri “Maalmaha soo socda waxaa suurtagal ah in eedaysanaha uu yimaado Turkiga oo uu ka qeyb galo dacwadda arrintaasi ku saabsan”.
Wiilka uu dhalay Madaxweynaha Soomaaliya ayaa lagu eedeeyay in uu galay shilka dhimashada keenay, kaas oo ka dhacay waddada Aksaray Kennedy ee magaalada Istanbul waxaan ku geeriyooday Yunus Emre Göçer oo 36 jir ah.
Warbixinta hordhac ah ayaa lagu sheegay in wax khalad uusan lahayn Maxamed Xasan Sheekh Maxamuud sidaas darteedna eedaysanaha loo sii daayay, basle wasiirka Cadaaladda Turkiga wuxuu sheegay in warbixinta labaad ay daaha ka qaadday inuu khalad leeyahay.
Yılmaz Tunç wasiirka caddaaladda Turkiga waxaa kale oo uu sheegay in baaritaanka dambe ee la saameeyay iyo kii hore uu farqi weyn u dhaxeeyo ayada oo kan dambe uu qeyb ka ahaa shaybaarka.
Wasiirka ayaa horey u sheegay in “Baaritaan maxkamadeed lagu bilaabay askartii booliska ahayd ee tagtay goobta fal dambiyeedka isla markaana keenay qiimeynta khaladka ah billowgeedii shilka”.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa wareysi uu siiyay wakaaladda wararka ee AP ku sheegay in “wiilkiisa uusan baxsan ee uu howlo shaqo u aaday dalka dibaddiisa, waxaa kale oo uu xusay in uu la hadlay uuna u sheegay in dalka dib ugu laabto oo maxkamadda uu wajaho,” ayuu yiri madaxweynaha Soomaaliya .
Xafiiska Xeer Ilaaliyaha Guud ee Istanbul wuxuu sheegay in warbixinta shilka ee la diyaariyay isla markiiba ka dib dhacdada ay mujinaysay in darawalka mootada uu xadgudbay sharciga, ayada oo sidaasi lagu sii daayay Maxamed Xasan Sheekh Maxamuud .
Ka dib dhimashadii Göcer 6-dii Disembar goobta shilku uu dhacay waxaa loo diray guddi khabiirro ciidanka taraafikada ee wadooyinka ah.
Maxaa lagu sheegay warbixinta khabiirrada ee tagay goobta shilka?
Qoraalka sawirka,Goobta shilka
Kooxo khabiirro ah oo sameeyanayay baaritaan ayaa warbixinta ay soo saareen la wadaagay warbahinta DHA ee dalka Turkiga.
Maxamed Xasan Sheekh Maxamuud waxaa uu sheegay in mootada ay si lama filaan ah dhinac midig ugu leexatay isaga oo aan shidin wax calaamad ah, darawalku ma uusan wadan koofiyad.
Sidoo kale waxaa uu sheegay in inkasta oo uu bareegga qabtay, haddana uu ku dhacay mootada, laakiin Khabiirradu waxay shaaciyeen in wadaha mootada dhinac u leexaday, balse Maxamed Xassan uu ku dhacy oo gaariga uusan tartiib u wadin.
Iyaz Çimen, oo ah qareenka qoyska Göçer oo la hadlayay wakaaladaha ayaa yiri: “Darawalkii gaariga, oo boqolkiiba 100 khaladka lahaa waxaan filayaa in lagu ciqaabi doono arrintan”.
Sidoo kale waxaa uu sheegay inay walaac ka qabaan in eedaysanaha uu soo laabto ama lasoo qabto maddaama hadda arrinta ay kasoo wareegtay toddobaad oo aan wax tallaabo ah la qaadan.
Wasiirka caddaaladda Turkiga waxa uu sheegay in baaritanka arrinta ku saabsan uu sii socon doono isla markaana qof kasta uu sharciga u hoggaansami doono.
Maxay salka ku heysaa doodda Af-maay iyo Maxaa tiri ee la hadal hayo?
Dood xooggan ayaa ka dhalatay warqad Akadeemiyada Cilmiga, Dhaqanka iyo Suugaanta ay u dirtay Wasaaradda Caddaaladda iyo Dastuurka ee Dawladda Federaalka Soomaaliya, taas oo ku saabsanayd dib u eegis lagu sameeyo qodobka ka hadlaya luuqadda Soomaaliga ee ku qoran Dastuurka KMG ah.
Soo jeedinta Akadeemiyadda ayaa ahayd in Afka Maay-ga oo qeyb ka mid ah bulshada Soomaaliyeed ay ku hadlaan gebi ahaanba laga saaro Dastuurka Soomaaliya, loona daayo (Maxaatiri), waa sida warqadda ku qorneyde.
Agaasimihii hore ee Akadeemiyadda Cilmiga, Dhaqanka iyo Suugaanta Cabdiqaadir Nuur Xuseen (Maax) oo waraysi siiyay BBC-da ka hor inta Ra’iisulwasaaraha Soomaaliya uusan shaqo joojin ku sameynin ayaa ku sheegay warqadda ay u direen Wasaaradda Caddaaladda iyo Dastuurka iyo labada aqal ee baarlamaanka ay ahyed mid aan loogu talagalin warbaahinta, balse ay ahayd talo soo jeedin ay u direen dadka ku shaqada leh dib u eegista dastuurka.
“Waxaa la yiri hadal ninna si u yiri ninna si u qaaday, annagu haddii aan nahay akadeemiyadda warqadda waa qornay waxaan gaynay wasaarradda dastuurka iyo caddaaladda iyo labada aqal ee baarlamaanka Soomaaliya, ujeeddadu waxaa ay ahayd maddaama qodobbo ka mid ah dastuurka wax laga baddalayo oo go’aanka dowladda sidaas yahay in afka Soomaaliga oo qodobka shanaad uu ka hadlay lagu soo celiyo sidii uu sagaashankii ahaa oo ah afka rasmig ah ee dowladda waa Af-Soomaali iyo Carabi oo laga daayo fasirka ah Afka Soomaaliga bil la furay Maay iyo Maxatir,” ayuu yir Cabdiqaadir Nuur Xuseen (Maax).
Waxaa uu sheegay in markii sanadkii 1973-dii si rasmi ah loo sharciyeeynay afka rasmiga ah ee Soomaaliga, ay joogeen aqoonyahanno Soomaaliyeed oo May iyo Maxaa tir isagu jira aysan jirin doodda arrintas laga keenay.
“Waxaa la yiri afkaan ha lagu shaqeeyo xafiisyada dowladda, maamulka iyo saxaafadda ha looga shaqeeyo manhajka dowladdana ha kusoo baxo oo ha lagu qoro, maalintaas waa la wada oggolaaday, marka hadda in 40 sano kadib la yiraahdo laba af halaga dhigo waxaa ku wareeray jiilka cusub” ayuu hadalkiisa sii raaciyay.
Mar ay BBC-da waydiisay in soo jeedinta akadeemiyada ay ka hor imaanayso dastuurka ku meel gaarka ah ayuu sheegay in arrinta aysan ahayn mid dhibaato leh, balse ay dadka buunbuuniyeen.
“Waa run hadda lama joogo 1973-dii, laakiin hadda nama hayso baahi aan afkeenna u badinno, sharcigu wuxuu leeyahay qofku marka uu hadlayo waxaa uu ku hadli karaa lahjadda uu rabo meeshii uu doono ha joogo, laakiin marka wax la qorayo ha lagu qoro tii lagu heshiiyay ee rasmiga ah”. Ayuu intaa raaciyay.
Muxuu maamulka Koonfur Galbeed ka yiri arrintan?
Qoraalka sawirka,Wasiirka Waxbarashada Koonfur Galbeed, Mustaf Axmed Iidow
Soo jeedinta akadeemiyaddu waxa ay dood adag ka dhex dhalisay bulshada, si gaar ah barraha bulshada ee dadku ku wada xiriiraan.
Maamulka Koonfur Galbeed ayaa ka hor yimid soo jeedinta akadeemiyadda ee ah in afka rasmiga ah laga dhigo (Maxaa tiri).
Wasiirka Waxbarashada Koonfur Galbeed Soomaaliya, Mustaf Axmed Iidow, oo dhankiisa BBC-da la hadlay ayaa sheegay in soo jeedinta Akadeemiyada Cilmiga, Dhaqanka iyo Suugaanta ay tahay mid ka hor imaanaysa dastuurka Soomaaliya ayna u taagan yihiin ilaalinta dastuurka.
“Dooddeenna waxaa ay tahay in dastuurka la ilaaliyo, kaas oo sheegay in luuqadda rasmiga ah ee dalka ay tahay Soomaaliga oo u kala baxdo Maayga iyo Maxaa tiri,” ayuu yiri.
Waxaa uu sheegay in akadeemiyada loogu talagalay in ay ilaaliso afka Soomaaliga aysanna ahayn inay sameyso soo jeedintan.
“In la dhaho afka Maayga waa lahjad oo lagu khaldo lahjadaha kale, ma ahan mid saxan, waayo Afka Soomaaligu waa Maay iyo Maxaa tiri,” ayuu hadalkiisa sii raaciyay.
Mustaf waxaa uu sheegay in xafisyada dowladda iyo qoraallada loo isticmaali karo Maayga iyo Maxaa tiri labadaba.
Muxuu sharcigu ka qabaa arrintan?
Qoraalka sawirka,Cabdiqaadir Nuur Xuseen (Maax)
Mid ka mid ah sharci-yaqaannada Soomaaliyeed, kuna jiray dakdii wax ka qoray dastuurka Soomaaliya, oo codsaday in magaciisa la qariyo ayaa BBC-da u sheegay in Afka Soomaaliga ee dastuurka ku qoran uu yahay Maay iyo Maxaatiri.
“Sida uu qabo qodobka shanaad ee dastuurka Soomaaliya, afka rasmiga ah ee dalka waa waa Af-Soomaali oo ka kooban Maay iyo Maxaa tiri” ayuu yiri.
Soo jeedinta Akadeemiyada Cilmiga, Dhaqanka iyo Suugaanta ayuu sheegay in aysan ahayn mid sharci ah, balse ay tahay soo jeedin oo kali ah, waxaana uu intaas ku daray in xitaa soo jeedinta loo baahan yahay in ay siixiixaan tiro dad ah oo caymin oo dastuurku qeexayo.
“Qodob sastuur ah waa la baddali karaa, lakiin marka la baddalayo waxaa loo baahan yahay hannaan la maro, golaha soo jeedin oo kali ah ayay leyihiin, marka soo jeedinta sharci ma ahan”.
Baarlamaanka ayuu sheegay in ay leeyihiin awood sharci oo wax looga baddali karo haddii loo baahdo si la mid ah qodobbada kale ee wax ka baddalka lagu sameeyo.
“Xilligii hore ee dalka lagu maamulayay dastuurkii 60-kii iyo kii milatarigii dadka Soomaaliyeed ma ahayn kuwa kala tagsan, marka hadda waa in dalka iyo dadka la isku hayo,” ayuu BBC-da u sheegay.
Doodda xooggan ee ku saabsan soo jeedinta Akadeemiyada Cilmiga, Dhaqanka iyo Suugaanta ee ah in dib u eegis lagu sameeyo qodobka ka hadlaya afka Soomaaliga ee ku qoran dastuurka KMG ah ayaa sababay in shaqo joojin lagu sameeyo agaasimihii akadeemiyadda, kaddib warqad kasoo baxday xafiiska raysal wasaaraha Soomaaliya. Xilkan ayaa si ku meel gaar ah loogu magacaabay Ismaaciil Yuusuf Cusmaan.
Daynta gudista Soomaaliya ayaa waxaa kala bixiyey IMF ($343.2 milyan), IDA ($448.5 milyan), Sanduuqa Horumarinta Afrika (ADF) (131.0 million), deyn bixiyeyaal kale ($573.1 million), iyo dalal iyo ganacsiyo kale ($3 bilyan).
Dayn-bixiyayaasha kale ayaa waxaa ku jira Naadiga Paris (Paris Club) iyo Kooxa Iskaashiga Carabta.
“Hanaanka deyn cafinta Soomaaliya waxa uu ahaa ku dhawaad toban sano oo dadaallo dowladeed oo is-daba-joog ah oo socday saddex maamul siyaasadeed. Tani waxay muujineysa sida ay nooga go’an tahay qarankeena iyo mudnaanta aan siineyno ajendahan muhiimka ah ee wax badan noo suurta-gelinaya,” ayuu yiri madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud.
“Si ay Soomaaliya ugu dhaqaaqdo jihada wanaagsan ee dhaqaale ee aan dhammaanteen u baahanahay, waxay ahayd inaan dib u habeyn ku sameyno sharciyadeena, nidaamkeena, siyaasaddeena, iyo dhaqankeena. Gaaritaanka Barta Dhamaystirka ee HIPC waa miraha dib-u-habayntan. Markii ay xukuumaddaydu go’aansatay barnaamijkan dib-u-habaynta ku dhawaad 10 sano ka hor, tani waxay ahayd natiijadii aan ku taameynay.”
