Amuuraha Islaamka: Maxaa Faransiiska looga nacay dalalkii Islaamka ee uu gumeysan jiray?
Barnaamijka Amuuraha Islaamka waxa uu toddobaadkan ku saabsan yahay cadaawadda sii kordheysa ee Faransiiska looga qaaday dalalkii uu horey u gumeysan jiray, gaar ahaan kuwa Islaamka.
Qaar ka mid ah dadkii ku dhintay colaadii Laascaanood ee bulshada u adeegay
Intii ay socdeen dagaallada Laascaanood ee u dhexeeya ciidamada Somaliland iyo kuwa deegaanka ee SSC, waxaa ku naf waayey dad badan oo qaarkood rayid ahaayeen halka kuwa kale ay ahaayeen dhinacyadii hubaysnaa ee dagaalku u dhexeeyay.
Dadkaas ku dhintay dagaalka waxaa ka mid ah qaar ay bulshada taqaanay ama muhiim ah, waxaana ka mid ahaa liiskan hoose.
Allaha u naxariistee abwaankii weynaa ee Jaamac Kadiye ayaa bishii hore ku geeriyooday magaalada Laascaanood, iyadoo la sheegay in uu ku dhintay madaafiic lagu gaaracay magaaladaasi.
Geerida abwaanka ayaa waxa noo xaqiijiyay xilligaas ehelkiisa oo aan kula xiriirnay qadka taleefanka.
Abwaanka waxa uu taariikh mug weyn ku dhex leeyahay Soomaalida, maadaama noloshiisa inta ugu badan uu ahaa curiye oo gabayada iyo geeraarrada uu tiriyay in badan oo kamida ay gayiga Soomaaliyeed ka caan bexeen.
Allaha u naxariistee Abwaan Jaamac Kadiye waxa uu ku dhashay duleedka magaalada Laascaanood , abwaanka waxa uu ku jiray da’aadda 70-meeyada.
Wuxuu ka gabyi jiray idaacdihii Soomaaliyeed ee radio Muqisho iyo radio Hargeysa 1972-dii xilligaasi oo dadku ay si aad ah u barteen.
Abwaan Kadiye ayaa waxa uu gudbin jiray suugaan diini iyo dhaqanba leh oo isugu jirta gabay, guurow, maanyo, geeraar iyo kuwa kalaba, waxa uuna ku hadli jiray luuqadaha Soomaaliga, Carabiga iyo Ingiriiska.
Abwaan Jaamac kadiye ayaa dagaalkii Soomaaliya Itoobiya ee 1977-dii waxa uu ka tiriyay gabayo badan oo uu Soomaalida ku wacyi gelinayo midnimo isagoo ku dhiirri gelinayay in ay isku duubnaadaan isla markaana muujiyaan wadaniyaddooda.
Madaafiic teel teel ah oo subaxnimadii 13 kii Agoosto ee sannadkan kusoo dhacayey magaalada Laascaanood ayaa galaaftay nolosha 4 qof, sida ay markaas noo xaqiijiyeen dad goobjoogayaal ah.
Sedex qof oo ka mid ah dadkaas ayaa la sheegay inay ku dhinteen gudaha bakhaar magaalada ku yaalla oo uu madfac ku dhacay, halka nabadoon Amiir Jaamac Maxamed Mire uu isna ku dhinta madfac ku haleelay goobta uu ku sugnaa.
Amiir Jaamac maxamed Mire oo lagu naanaysi jirey Digaale, wuxuu ku dhashay magaalada Laascaanood sanadkii 1942 dii. Yaraantiisii wuxuu ku koray miyiga magaalada, kadibna wuxuu u soo wareegey magaalada Laascaanood oo aabbihii Maxamed Mire ka mid ahaa dadkii aasaasay magaalada ganacsina ku haystey.
Noloshiisu waxay u badnayd dhinaca ganacsiga iyo nabadaynta bulshada Soomalida.
Ganacsigii ugu ballaadhnaa wuxuu ku lahaa magaalada Burco, wuxuu ahaa milkiilaha Hotel Daalo, dhanka kale wuxuu ka ganacsan jiray xoolaha.
Amiir Jaamac muddadii burburkii dawladdii Soomaaliya wuxuu door laxaad leh ka qaatay dadaalladii nabadeed ee lagu heshiisiinayey beelaha reer woqooyiga gaar aha shirarkii Ceerigaabo oo ah meesha uu ka raacay magaca Amiirku.
Amiir Jaamac wuxuu soo qabtay xilka guddoomiyaha gobolka Sool sannadihii 1999-2001.
Sanadihii la soo dhaafay wuxuu ahaa nin oday ah oo laasimay masaajidka, muxtarimna ka ah magaalada, sida uu noo sheegay qof qaraabadiisa ah.
Amiir wuxuu aabbe u ahaa 13 carruur ah oo kala ha 7 wiil iyo 6 gabdhood.
Dadka magaalada Laascaanood ayaa bilowgii sannadkan ka mudaharaadayay dilal kusoo batay magaalada, hase ahaatee dilkii ugu dambeeyay ee kacdoonka abuuray waxa uu ahaa mid loo geystay nin dhallinyaro ahaa oo lagu magacaabi jiray Cabdifataax Hadraawi.
Dad aan heybtooda la aqoon ayaa Cabdifataax dil u geystay dabayaaqadii bishii December ee sanadkii lasoo dhaafay.
Waxa uu ahaa siyaasi saameyn ku leh bulshada deegaanka, dilkiisuna waxa uu kiciyay caro aad u weyn.
Halkan ka akhri taariikhda Cabdifataax Xadraawi
Sheekh Bide Faarax Caalin oo kamid ahaa waxgaradka iyo Culumada magaalada Laascaanood ayaa dhamaadkii sannadkii tagay lagu dilay magaaladaas.
Sheekha ayaa ku dhintay rasaas sida la sheegay ay ciidamada Somaliland ku fureen dad ka dibad baxayey dilalka Laascaanood laga geysto iyo joogitaanka ciidamada Somalilalnd ee Magaaladaas.
Rasaasta ayaa la sheegay in ay sheekha ku qabsatay xilli uu kasoo baxay salaad Jumca ah.
Waxaa lagu tilmaamaa in geerida sheekhan ay sii xoojisay diabad baxayada ay shacabka Laascaanood kagasoo horjeedeen ciidamada Somaliland, wuxuuna dilkiisu dhacay ka hor inta aysan dadka deegaanku dagaal toos ah la galin Somaliland.
Maamulka goboleedka Soomaaliyeed ee Hargaysa ayaa waqti dheer lunsanayey hantida shacabka. Maamulkaas, ayaa iibsaday inta badan hantidii shacabka oo ay ka tagtay dawladdii Kacaanka hadii ay ahaan laheed iskuuladii, cisbitaaladii, xeryihii ciidanka, wasaaradaha iyo xafiisyadii kale ee dawladda, iyo boosas kalloo badan oo dawladdii Kacaanka ay ugu tallagashay in la isticmaalo marka loo baahdo.
SNMta waxaa laga dhaxlay in ay wax dhacaan, dadka la caburiyo, xabsi la iska dhigo ciddii la doono iyadoon wax maxkamad ah la keeneen qofka, qabyaalad garaado goosay iyo wax kasta oo illaahay agtiisa laga nacay. Hadaba, maanta hadii ay jiri lahayd dawladdii Kacaanka, dhalinyaradaa waxeey helli lahaayeen garoomo ciyaareed oo ka wacan kuwa maanta ku yaal Hargaysa. SNM ma jirto wax laga dhaxlay, shacabka beesha Isaaqna waa in Soomaalinimadooda ay dhinac ka soo raacaan, iska illaawaan riywaayadda SNMta ay u dhigayso ee aan xiisaha badan laheen.
Muuqaalka Hoose waa Dhalinyaradii oo Laga Iibsaday Garoonkii ay ku Ciyaari Jireen, Muuqaalka ka Hooseeyana waa Shiikh ka Yaabay Sida ay SNMta Wax u Dhacayso
Ra’iisul Wasaare Xamsa “Xilli dhow Soomaaliya waxa ay noqon doontaa meel ka caagan argagixisada”
Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xamsa Cabdi Barre, ayaa sheegay in Soomaaliya ay ku socoto jidkii horumarka iyo dib u soo kabashada, haatanna ay ummadda Soomaaliyeed go’aansadeen in ay iska dulqaadaan culeyska argagixisada Khawaarijta ah ee diidan nabadda iyo horumarka.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa hadalkan ka sheegay mar uu caawa ka hadlayay Munaasabad lagu soo bandhiggayey Filim ka hadlayey marxaladihii kala duwanaa ee ay soo martay geeddi socodka dowlad-dhiska Soomaaliya.
Mudane Xamsa ayaa intaas ku daray in xilli dhow ay Soomaaliya noqon doonto meel ka caaggan argagixiso, waxuuna bulshada Soomaaliyeed ugu baaqay in loo midoobo cudurrada daashaday dalkeenna ee ay ka mid yihiin argagixisada, qabyaaladda iyo musuq-maasuqa.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa uga mahadceliyey Dowladda iyo Shacabka Jamhuuriyadda Jabuuti kaalintoodii lama ilaawaanka ahayd ee ay ka qaateen dhismaha Dowlad Soomaaliyeed oo mar kale taabba-qaadda.
Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu tilmaamay in Jabuuti ay tahay sokeeye maal iyo maskax galiyey sidii ay Soomaaliya dib ugu soo kaban lahayd, kaddib burburkii Qaranka gaaray, isaga oo hoosta ka xariiqay in Dowladnimada casriga ah ee uu maanta leeyahay dalkeennu ay abaalkeeda leeyihiin dadka reer Jabuuti.
Hoggaamiyaha Golaha Fulinta ee Maamulka SSC-Khaatumo Mudane Cabdiqaadir Axmed Aw-Cali oo khudbad ka jeediyey kulan casha sharaf ah oo caawa loo sameeyey wafuud ka socotay Dowladda Federaalka Soomaaliya
Halganka guulaystay iyo dhacdooyinkii aan ka diwaan geliney.
Magaalada dahabka laga qoto ee Milxo oo ka tirsan degmada Laasqoray ayaa saaka waaberigii gubatey, kadib markii dab ka kacay mehrad ganacsi uu wax yeelo u gaystay inta badan guryihii magaalada oo isugu jira ganacsi, deegaan iyo hanti kala duwan.
Dhawr qof oo ka mid ah dadka degaanka Milxo ayaa dhawac kasoo gaaray dabkaas iyadoo dadkii magaaladaas deganaana ay u qaxeen banaanada iyo geedaha hoostooda oo aan ka fogayn magaalada gubatay.
Waa Kumaa Cabdi Madoobe, Sargaalka SSC ee Soomaaliland Ku Sheegtay argagixisada?
Markii uu bilowday dagaalka Laascaanood bilowgii sanadkaan 2023 ka, magacyo badan ayaa soo shaac baxay, kuwaas oo hadal hayn ka dhaliyay baraha Bulshada Soomaalida. Cabdi Madoobe waa mid kamid ah.
War ka soo baxay Somaliland bishii Febraayo ee sanadkaan, ayaa markii ugu horaysay Somaliland waxay ku sheegtay inuu yahay ‘argagixiso’, uuna ka dagaalamayo gudaha Laascaanood, balse hadalkaas waxaa gaashaanka u daruuray odayaasha dhaqanka ee magaalada. Dhanka kale isaga oo khudbad ka jeedinayay gudaha Laascaanood afartii september ee sanadkaan ayuu sheegay in Somaliland isku dayday in ay wada hadal la gasho, dhaqaalana u balan qaadeen, inkatsa oo warkaas si madax banaan BBC u xaqiijin karin.
Jamhuuriyadda iskeed ugu dhawaaqday madaxbanaanida ee Somaliland ayaa mar kale shalay soo saartay bayaan ay ku sheegeyso in ciidamo argagixiso ah ay ku soo qulqulayaan gudaha Laascaanod, qayb kamid ahna ay ka imaanayaan xeryo uu leeyahay Cabdi Madoobe.
Sida aan ka soo xiganay dad ay qaraabo yihiin, Cabdi xuseen cali Kamiin oo ku magacdheer Cabdi Madoobe, ayaa horaantii sideetameeyadii ku dhashay gobolka Shabeelada Hoose ee Soomaliya.
Qoyskooda ayaa kamid ahaa dadkii abaar ka dhacday Wuqooyiga darteed loogu raray goblka Shabeelaha Hoose, isaga oo dugsi quraanka iyo waxbarashada hoose ku qaatay isla Shabeelaha Hoose.
Aabihiis waxa uu ahaa ganacsade, waxaanay sagaashameeyadii soo degeen magaalada Xamar-lagu-xidh oo 32km dhinaca koonfur ka xigta degmada Buuhoodle.
Ganacsi ayay ka samaysteen isaga iyo wallaalihii magaalooyinka Buuhoodle iyo Boosaaso. Isaga oo wax ka iibin jiray tukamaadooda.
Aabihiis Xasan Cali Kamiin oo daganaa Buuhoodle ayaa qiyaastii dabayaaqadii sagaashamaadkii ku geeriyooday.
Cabdi Madoobe waa hogaamiyaha ciidamada SSC khaatumo ee xilligaan, Markii ugu horeysay waxay dad badan ku baraarugeen bilowgii sanadkaan, kadib markii uu bilowday dagaalka u dhaxeeya Somaliland iyo dadka deegaanka.
Marar badan ayuu Cabdi Madoobe ka soo muuqday warbaahinta intii uu socday dagaalka. Waxaa kamid ah mar uu la wareegayay ciidamo la sheegay inay ka tirsanaayeen Somaliland bishii May ee sanadkaan, kuwaas oo ku soo biirayay jabhadda SSC oo uu gudoomiye ka ahaa Cabdi Madoobe. Xilligaas ayaa laga duubay muuqaal isaga oo ku sugan deegaanka carro-weyn ee ka tirsan Ceyn.
“Ciidanku ma noqonayo ciidan iska fadhiye oo aan shaqaynayn” ayuu ka yiri goobtii uu kula wareegayay ciidamada, Cabdi Madoobe.
Mar kale oo uu warbaahinta ka soo muuqday ayaa ah markii ciidmada SSC ay la wareegeen saldhigii ciidmada Somaliland ee Goojacadde dhamaadkii bisha August. “Dagaalka manta wuxuu noqday mid taariikhda galay, oo ku galay in lagu kala baxay 25 daqiiqo” ayuu yiri Cabdi Madoobe oo sheegay inuu ku sugan yahay deegaanka Guumeys.
Markii ugu dambeysay ee uu warbaahinta ka soo Muuqday Cabdi Madoobe ayaa ah bishaan aan ku jirno ee Spetemper, isaga oo khudbad ka jeedinayay goob ay dadweyne badan ku sugnaayeen, oo dabcan ahayd hool munaasabad ka dhacaysay.
Khudbad uu ka jeediyay goobtaas ayaa ahayd mid uu inta badan ugu mahadcelinayay dad uu sheegay inay halganka uu galay ka gacan siiyeen oo dhallin yaro u badan.
Cabdi adoobe ayaa ah taliye ciidan oo maqaam weyn ku leh gudaha Laacaanood, kaas oo ay ixtiraamaan dad badan oo reer Laascanood ah. Dhanka kale Somaliland ayaa u aqoonsan nin argagixiso ah oo khatar ku ah amniga deegaanadooda oo dhan.
Wafdi ka socda dawladda federaalka ayaa soo gaaray magaalada Laascaanood si ay ugu kuur gallaan xaalladda ka jirta halkaas. Magaalada ayaa burubur uu ka soo gaaray dagaalkii ka socday Laascaanood, balse waxaa muuqata in magaalada ay haatan ku soo noqoneeyso sidii caadiga ahayd. Wafdiga ayaa sheegay in wixii warbixin ah oo ay kala soo kulmaan deegaankaas ay dib ugu cellin doonaan Madaxweeyne Xasan Shiikh.
Deeggaanka Milxo oo hoos tagata degmada Laasqoray ayaa maanta waxaa qabsaday dab kaas oo burburiyey inta badan guryihii halkaas ka dhisnaa. Ma jiro wax qasaaro nafeed ah, balse waxaa ku buruburay hantidii ay lahaayeen dadka deggenaa halkaas.
