Cunista hilibka eeyaha: Muxuu mowduucan xasaasi uga noqday Kuuriyada Koofureed?

Waa mid ka mid ah su’aalaha ugu muranka badan ee qofka ajnabiga ah uu ku weydiin karo gudaha Kuuriyada Koonfureed, inkastoo falcelinta iyo jawaabta inta badan ay ku xiran tahay da’da qofka la waydiiyo.

“Aad bay u dhib badan tahay, mar walba waa inaan caddeeyaa inaanan waligay cunin. Cuntooyinka lala xiriiriyo hilibka eyga waxaa cuna dadka waayeelka ah ee ku nool Kuuriyada Koonfureed, laakiin ajaanibtu waxay inta badan soo bandhigaan dhaqankaas,” ayay tiri Park Eun-kyung, oo ah lataliye 30-jir ah oo hadda ka shaqeysa Jarmalka, oo qirtay in ay su’aasha u qaadato meel ka dhac mararka qaarkood.

Horraantii toddobaadkan, dowladda Kuuriyada Koonfureed ayaa waxay soo saartay sharci cusub oo lagu mamnuucayo qaybinta iyo iibinta hilibka eyda 2027-ka.

Waxay si wax ku ool ah u joojin doontaa dhaqan qarniyo jiray. Taariikh ahaan, lo’da si aad ah ayaa loo qiimeeyaa, ayuu yiri Dr Joo Young-ha, oo ah borofeysar wax ka dhiga Dugsiga Sare ee Daraasaadka Kuuriya, aad bay u qiimeeyeen ogolaanshaha dowladda in la helo si loo gowraco ilaa dabayaaqadii qarnigii 19-aad.

Dadka ku nool jasiiradda Kuuriya, hilibka eygu wuxuu u ahaa mid ka mid ah fursadaha ugu fiican, oo ay ku raaxaystaan waliba fasalka dhexdiisa, in kasta oo ay had iyo jeer jireen kuwa ka fogaada.

Laakiin si la mid ah hilibka kale, suxuunta sida aadka ah loo jecel yahay ee cunnada lagu cuno ayaa lagu diyaariyaa hilibka eyga isaga oo maraq ku sameysan iyo mid gaar loo shiilay intaba.

Markaa waxay dad badan ku noqotay wax laga naxo intii lagu jiray ciyaarihii Olombikada Seoul ee 1988-kii, xilligaasi oo ahayd dhacdadii ugu weynayd ee caalamiga ee Kuuriyada Koonfureed ay weligeed martigeliso, waana markii dhaleecaynta cunista hilibka eyda ay billaabatay in lagusoo qaato ciwaannada adduunka oo dhan.

“Markii hore, dad badan, gaar ahaan dadka aqoonta u leh bulshada ayaa ka xanaaqay, iyagoo u arkayay inay tahay ixtiraam la’aan dhaqameed. Si kastaba ha ahaatee, waqti ka dib, dad badan ayaa dareemay ceeb waxayna noqdeen kuwo aad u dhaleeceeya,” Dr Joo ayaa yiri.

Sida laga soo xigtay ra’yi uruurin ay smaeysay Gallup sannadkii hore, kaliya 8% dadka ayaa isku dayay in ay cunaan hilibka eyda 12-kii bilood ee la soo dhaafay, hoos u dhac weyn oo 27% ayaa ku yimid tan iyo 2015-kii. Tirooyinka ay bixiyeen Ururka Kuuriya ee cunista eyga, oo ah urur matalaya warshadaha, ayaa sidoo kale tilmaamaya hoos u dhac.

Waxa ay sheegtay in hadda ay jiraan ilaa 3,000 oo xarumood oo Eyda lagu xannaaneeyo oo ku taalla Kuuriyada Koonfureed, taas oo hoos u dhac weyni uu ka dhacday.

Dhanka kale, lahaanshaha xayawaanka ayaa kor u kacay. Xogta sahanka ee 2022-dii ayaa soo jeedinaysa in mid ka mid ah afartii Kuuriyada Koonfureed uu leeyahay xayawaanka isaga oo rabaayad ah, sida ay sheegtay Wasaaradda Beeraha, Cunnada iyo Arrimaha Miyiga.

Iibinta xayawaankan ayaa marka la eego dhinaca dalkaas waxa ay u muuqan kartaa in hoos u dhaca heerka dhalashada Kuuriyada Koonfureed iyo jacaylka ay u qabaan xayawaanka uu yaryahay.

Waxaa jirta in Madaxweyne, Yoon Suk Yeol iyo marwada koowaad ee Kim Keon Hee, labaduba ay jecel yihiin xayawaanka caanka ee Eyga lix kamid ah, iyo sidoo kale shan bisadood.

Wax ka yar laba sano ayay ku qaadatay dowladdan in ay keento sharci ay maamuladii hore ku guul darraystay oo ah in ay meelmariyaan tan iyo markii fikradda la soo saaray tobaneeyo sano ka hor.

Sharcigan cusub ayaa hadda macnahiisu yahay, saddex sano kadib, dadka ku lugta leh ganacsiga Eyda waxay wajihi doonaan ganaax ama xabsi haddii ay sii wataan ganacsigooda. Si kastaba ha ahaatee, ma mamnuucayso cunista hilibka eyda.

Waxaa soo dhaweeyay dhaqdhaqaaqayaasha, oo ay ku jiraan Jo Hee Kyung, madaxa Ururka Daryeelka Xayawaanka Kuuriya (KAWA), kaas oo u ololeynayay arrintan ilaa dabayaaqadii 1990-meeyadii.

Laakiin qof kastaa kuma qanacsana, ugu yaraan kuwa noloshooda ku maarreeya hilibka eyga.

“Waan aqoonsannahay in dad aad u tiro badan aysan cunin hilibka eyda marka la barbardhigo kuwa cuna”.

Taas beddelkeeda, waxay u muuqataa in dib loogu celin doono taariikhda, tallaabadaas oo uu su’aal ka keenay inay ka hor imanayso xorriyadaha aasaasiga ah ee ku qeexan dastuurka dalka, sida uu qabo Mr Joo.

“Ma xukumi kartid waxay dadku cuni karaan iyo waxay cuni karin,” ayuu yiri nin oo heysta meel lagu xannaaneeyo eyga.