Xiriirka siyaasadeed, kan dhaqaale iyo militari ee u dhaxeeya Soomaaliya iyo Turkiga, oo si xowli ah u horumarayay tan iyo sanadkii 2011, ayaa galaya marxalad cusub kaddib “Heshiiskii Iskaashiga Difaaca iyo Dhaqaalaha” ee la kala saxiixday February 8. Sida ku xusan heshiiska, Turkiga, oo saldhig militari ku leh Muqdisho, ayaa muddo 10 sano ah difaaci doona biyaha Soomaaliya wuxuuna gacan ka geysan doonaa horumarinta kheyraadka badda.

Heshiiskan wuxuu imaanayaa kaddib markii Itoobiya ay 1-dii January heshiis is-afgarad la saxiixatay Somaliland, oo sheegtay inay ka go’day Soomaaliya in ka badan 30 sano kahor. Heshiiskaas ayaa Itoobiya u oggolaanaya inay isticmaasho Badda Cas, iyadoo aqoonsi ugu beddeleysa Somaliland.

Soomaaliya waa mid ka mid ah dalalka ugu saboolsan caalamka. Dowladda dhexe ayaan dhammaan ammaanka dalka gacanta ku wada heyn, iyadoo kooxaha sida al-Shabaab ay ka jiraan.

Soomaaliya waxay sidoo kale ka mid tahay dalalka uu Tukrigu maalgashtay siyaasad ahaan, dhaqaale iyo militari ahaan sanadkii 2011.

Daneyntan, oo bilaabatay markii Recep Tayyip Erdoğan oo xilligaas raysal wasaare ahaa uu booqday Soomaaliya sanadkii 2011, labada dalba muhiim buu u ahaa socdaalkan oo xukuumadda Ankara ay ugu yeerto “diblomaasiyad bani’aadannimo”.

Turkiga ayaa Soomaaliya ka sameeyay maalgashiyo kaabayaasha sida waxbarashada, caafimaadka iyo dhaqaalaha, wuxuuna sidoo kale bixiyay tababarro militari. Taageero farsamo iyo tababar ayuu Turkigu siiyaa ciidamada Soomaaliya, tanoo qyeb ka ah heshiiskii iskaashiga ee ay wada saxiixdeen Soomaaliya iyo Turkiga sanadkii 2012, wuxuuna Tukrigu Muqdisho ku leeyahay xarun militari oo weyn oo loo yaqaanno TÜRKSOM.

Weji cusub oo xiriirka militariga ah

Heshiiska, oo iskaashigii militari iyo amni ee u dhaxeeyay labada dal u qaaday heer cusub, ayaa lagu kala saxiixday Ankara February 8. Wasiirrada gaashaandhigga labada dal, Cabdulqaadir Maxamed Nuur iyo Yaşar Güler, ayaa saxiixay heshiiskan. Saraakiisha Turkiga ayaa laga soo xigtay in heshiiska ay codsatay Soomaaliya.

Warsaxaafadeedkiisa kaddib saxiixidda heshiiska, ayaa Güler wuxuu sheegay inay ka go’an tahay xoojinta iskaashiga militari ee labada dhinac wuxuu yiri, “Waxaan aaminsanahay in heshiiskan iskaashiga difaaca iyo dhaqaalaha ee aan maanta saxiixnay uu horseedi doono horumarka xiriirkeenna militari. “Soomaaliya waxay gaartay guulo la taaban karo kaddib aasaaska ciidamada Gorgor,” ayuu intaa raaciyay.

Heshiiskan ayay dowladda Soomaaliya ansixisay February 21, kadibna waxaa saxiixay Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud February 22.

Toban sano oo difaaca biyaha Soomaaliya ah

Sida laga soo xigtay wakaaladda wararka ee Anadolu Agency (AA), mar uu ka jawaabayay su’aalo ay weriyeyaal ku weydiiyeen Muqdisho, Madaxweyne Xasan ayaa sheegay in heshiiska lala saxiixday Turkiga ay ku jiraan arrimaha la dagaallanka argagixisada, khataraha bannaanka, burcad-badeedda iyo kalluumeysiga sharci-darrada ah, iyo sidoo kale difaaca xeebaha iyo horumarinta kheyraadka badda.

Isagoo ku dhawaaqay in ciidamo badda oo isku dhaf ah ay sameyn doonaan labada dal, ayaa madaxweynuhu wuxuu sheegay in ciidamadan ay difaaci doonaan biyaha Soomaaliya muddo 10 sano ah ayna gacan ka geysan doonaan horumarinta kheyraadka badda.

Madaxweyne Xasan ayaa sidoo kale sheegay in heshiiskan uusan wadan ujeeddo cadowtooyo ka dhan ah Itoobiya amaba dal kale, taasoo muujineysay sida tallaabadan looga arkay gobolka.

Si heshiiskan uu u dhaqangalo, waa inuu ansixiyaa baarlamaanka Turkiga laguna daabacaa Official Gazette isagoo wata saxiixa Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan. Heshiiskan weli dhanka Tukriga looma dirin baarlamaanka.

beesha caalamka.

Warsaxafadeed ay soo saareen, ayaa dalalka Mareykanka, Shiinaha iyo kuwa Yurub waxay ku baaqeen in xal laga gaaro xiisadda labada dal iyadoo hab diblomaasiyadeed la marayo. Xukuumadda Washington ayaa labada dhinacba xiriir la sameysay uguna baaqday in la xalliyo arrinta.

Inkastoo labada dowladoodba ay sheegeen inaysan ujeedin bilaabidda dagaal, haddana weli xiisadda xal lagama gaarin.

Weli dowladda Itoobiya wax war ah kama soo saarin heshiiska Soomaaliya iyo Turkiga. Hase yeeshee Somaliland ayaa ku adkeysaneysa inay hirgelin doonto heshiiskii ay la gashay Itoobiya, iyadoo aan u eegeyn cid walba oo ay Soomaaliya heshiis la gasho.