Ninkani ma loo aqoonsan doonaa kan ugu dheer adduunka?

Weriyaha BBC ee luqadda Pidgin, Favour Nunoo ayaa ka war doonaya xaaladda nin la sheegay in uu hanaqal taagayo in uu noqda qofka ugu dheer adduunka kaasoo ku nool waqooyiga Ghana, weriyaha wuxuu qaadaa dhigaya xaaladda ninkan, dhibaatada ugu weyn waa sidii lagu ogaan lahaa dhererka ninka gaar ahaan cabbirkiisa saxda ah.

Isbitaal ku yaalla waqooyiga Ghana ayaa u sheegay Sulemana Abdul Samed oo 29 jir ah in dhererkiisa uu gaaraya 9 ft 6in (2.89m) kadib markii baaritaan lagu sameeyay.

Tani waxay ka dhigan tahay ninka ugu dheer adduunka, laakiin rugaha caafimaadka ma xaqiijin karaan dhererkiisa saxda ah, sababta oo ah ma heystaan qalab sax ah oo lagu cabbiri karo.

Sanado ka hor waxaa lagu arkay cudur horseeda in xubnaha jirka ay xowli ah u koraan, Sulemana Abdul Samed wuxuu bil kasta tegi jiray xarumaha caafimaadka si wax looga qabto xaaladda caafimaad ee lasoo deristay.

Kalkaaliye aad u naxsanaa ayaa u sheegay Sulemaan, “Si aad ah ayaa u koreysaa, dhererkaadu wuu kasii darayaa”.

Dadka waxay ugu yeeraan naaneysta “Awuche” oo micnaheedu yahay luqadda Hausa ‘aanu soconno’, sida majaajileyste ayuu ninkan dad badan u yahay.

Kalkaaliyeyaasha caafimaadka ee deegaanka uu ku nool yahay waxaa ku adkaatay inay soo saaraan dhererkiisa saxda ah iyagoo isku dayay siyaabo kala duwan oo lagu ogaanayo cabbirkiisa.

‘Weli ninka wuu sii dheeraanayaa’

Weriyaha BBC-da oo markii ugu horreysay waqooyiga Ghana kula kulmay Awuche halkaasoo si weyn loo yaqaanno ninkan, ayaa sheegay in xilliggaas uusan heysan qalabka lagu ogaanayo qiyaasta dhererka ninkan, wuxuu qaatay qalab sida dun oo kale ah si uu ula socdo cabbirkiisa- weriyaha wuxuu tagay tuulada Gambaga oo uu ku noola Awuche.

“Sida ay ii cabbiraan ma dhihi karo wax kasta wey saxsan yihiin” ayuu yiri Awuche oo ah ninka ugu dheer deegaankiisa.

Weriyaha oo qalabka dunta ah ku ogaanayay inta uu gaarsiisan yahay dhererka Awuche wuxuu yiri, “Awuche, qalabka wuxuu ina tusay in dhererkaadu yahay 7ft 4in”.

Qofka ugu dheer adduunka ayaa ah nin 40 jir ah oo ku nool dalka Turkiga, sida ku xusan rikoodhka Guinness World Record ee hadda.

“Weli waan sii korayaa, yaa ogaan kara in maalin uun aan gaari karo heerkaas, saddexdii bilood iyo afartii biloodba mar waan koraa… Haddii aanad i arag saddex bilood ama afar bilood oo aad i aragto, waxaad ogaan lahayd inaan koray” ayuu yiri Awuche.

Carrabkiisa oo dheeraaday

Ninka waxaa la dareemay in xubaha jirkiisa ay korayaan markii uu jiray da’da 22 oo uu ku noolaa caasimadda Ghana ee Accra.

Wuxuu usoo wareegay magaalada oo uu deggenaa walaalkii markii uusoo dhammeeyay dugsiga sare.

Wuxuu ka shaqeyn jiray kawaan lagu qalo hilibka, lacagta uu ka qaato halkaas meel ayuu dhigan jiray si uu u barto darawalnimada

Subax ayuu hurdo kasoo kacay isagoo wareersan, “Waxaan xaqiiqsaday in carrabkaygu uu weynaaday isla markaana afkayga ku fiday heer aanan si fiican u neefsan karin,” ayuu yiri.

Waxa uu booqday farmashiye maxalli ah si uu u helo xoogaa dawo ah, si kastaba ha ahaatee maalmo ka dib qeybo kamid ah jirkiisa ayaa bilaabay inay koraan.

Markii qoyskii iyo asxaabtii tuuladiisa ay soo booqdeen magaaladii uu ku noolaa, dhammaantood waxay la yaabeen korriinkiisa, waxayna ahayd markii uu ogaaday inuu si tartiib tartiib ah isu beddelayo oo uu noqonayo qof weyn.

Wuxuu noqday nin dheer oo dadkii ka sare maray-wuxuu raadsaday dawo maaddaama uu korriinka uu dhibaatooyin kale kala kulmay.

Mid kamid ah astaanta ugu weyn uu isku arkay waxaa ka mid ah inay qalloocatay laf-dhabartiisa, xaaladdan waxaa la yirhaadaa, Marfan syndrome-waxayna ku dhacdaa hidde-sidayaasha oo saameeya unugyada isku xira jirka.

Xaaladdan waxay horseedaa in qofka lahaado addimo dhaadheer oo aan caadi aheyn iyo sidoo kale dhibaatooyin dhanka wadnaha ah.

Dhakhaatiirtu waxay sheegeen inuu u baahan yahay in qalliin dhanka maskaxdiisa ah lagu sameeyo si loo joojiyo korriinka.

Laakiin adeegga caymiska daryeelka caafimaadka dadweynaha ee Ghana ma dabooli karo baahida dadka qaba cudurka, kaliya waxaa adeegsan kara bukaannada qaba cudurrada kale ee caadiga ah.

Mar kasta uu ninka isbitaal booqdo waxaa laga qaadaa $50 doolar.

Dhibaatada caafimaad ee soo wajahday ayaa ugu dambeyntii ku qasabtay inuu ku laabto xaafaddii uu ka yimid lix sano ka hor oo uu ka tanaasulo riyadiisa ah inuu noqdo darawal.

Wuxuu sheegay in xitaa uusan kaxeyn karin baabuur maaddaama dhererkiisa xad dhaafka ah uusan u saamaxeyn in uu galo gudaha shirka gaariga- haatan wuxuu la nool yahay walaakii , wuxuuna kala shaqeeyaa goob teleefoonnada lagu iibiyo.

Waa nin bulshada dhexdeeda caan ka ah

Ninka dhibaatada heysa dhulka ma dhigin, wuxuu sawirro la galaa dadka deegaanka, waxaana la arkayay isaga oo farsaxan oo waqti la qaadanaya dadka xilli ay dhererkiisu ku farxayaan.

Waa nin gudaha dalkaas caan ka ah, Dad waayeel ah oo guri ag fadhiyay ayaa salaamay ninkan, carruur ayaa u gacan haadineysay, dumarka qaar baa la kaftamayay.

Dadka qaar waxay jecel yihiin inay sawirro la galaan ninkan xitaa dadka ajnebiga ah waxay ka cosdanayaan inay sawir la galaan si ay u arkaan ninka dheer ee ay baraha bulshada ku arkeen.