Haweeneey loo haysto wax is daba marintii ugu weyneyd adduunka

Haweeneyda hantiilaha ah ee dalka Vietnam Truong My Lan ayaa ku guul-darreysatay inay racfaan ka qaadato xukun dil ah oo lagu riday sababo la xiriira inay ku kacday wax is daba marintii ugu weyneyd adduunka ee bankiyada.

Haweeneydan 68 jirka ah ayaa haatan wajaheysa caqabad sababtoo ah sharciga Vietnam wuxuu dhigayaa in haddii ay soo celin karto oo ay gudi karto 75% wixii ay qaadatay, xukunkeeda loogu beddeli karo xabsi daa’in.

Bishii April maxkamadda ayaa ku heshay Truong My Lan inay si qarsoodi ah u maamuleysay bankiga Saigon Commercial Bank, oo ah bankiga shanaad ee ugu weyn dalkaas ee deymaha bixiya, isla markaana ay ka qaadaneysay deymo iyo lacag caddaan ah muddo 10 sano ka badan iyadoo u mareysay barta internet-ka oo ay shirkado ku mideysan yihiin, lacagahaasoo marka la isku wada daro noqoneya $44 bilyan oo doolar.

Lacagtaas ayay dacwad-oogayaashu ku sheegeen in $27 bilyan oo ka mid ah si aan habbooneyn loo maamulay, iyadoo $12 bilyan oo ka mid ahna la musuqmaasuqay, waana dembigii dhaqaale ee ugu darnaa abid kaasoo ay ku muteysatay in dil lagu xukumo.

Wuxuu ahaa xukun dhif ah oo dadka la yaab ku noqday, sababtoo ah waxay ka mid tahay haween ay tiradoodu aad u yar tahay oo Vietnam ku nool kuwaasoo lagu xukumo dil.

Maxkamadda ayaa maanta sheegtay inaysan jirin wax lagu saleeyo si haweeneydan looga qafiifiyo xukunka dilka. Si kastaba, weli way ka baxsan kartaa xukunka haddii ay soo celiso $9bn. Ma ahan racfaankii ugu dambeeyay ee ay qaadato, welina way qaadan kartaa mid kale.

Maxay ka tiri?

Markii ay socotay maxkamadeynteeda Truong My Lan mararka qaar waxay ahayd qof is difaaceysa, balse dhegeysigii dacwaddeeda ee ugu dambeeyay xoogaa dabacsanaan ayay muujineysay.

Waxay sheegtay inay aad ugu ceebowday inay dalka usoo jiiddo ceeb sida ay sheegtay, isla markaana waxa keliya ee ay ka fekereyso ay tahay sidii ay u gudi lahayd wixii ay qaadatay.

Waxaa kaloo xusid mudan in dhammaanba 85-tii qareen ee difaacayay haweeneydan iyagana xukun lagu riday. Afar ka mid ah ayaa xabsi daa’in lagu xukumay halka inta kale oo ay ku jiraan seyga Truong My Lan iyo gabar ay eeddo u tahay lagu xukumay xabsi muddadiisu u dhaxeyso 20 ilaa saddex sano.

Maxaa laga ogyahay taariikhda haweeneydan?

Haweeneydan waxay ku dhalatay magaalada Ho Chi Minh oo Vietnam ka tirsan, waxayna ganacsiga ka billowday dukaan yar oo ay hooyadeed la iibin jirtay waxyaabaha ay haweenku isku qurxiyaan. Waxay kadib billowday iibsashada dhulka iyo hantida kale ee guryaha kadib markii xisbiga hantiwadaagga uu dib u habeyn dhaqaale sameeyay sanadkii 1986. Sanadihii 1990-meeyadii, waxay ahayd milkiilaha hoteello badan iyo maqaayado.

Markii bishii April xukunka lagu riday, waxay ahayd guddoomiyaha shirkad weyn oo guryaha iibisa oo lagu magacaabo Van Thinh Phat.

Qareennadeeda ayaa haatan sheegay in sida ugu dhaqsiyaha badan ay uga shaqeyneyso sidii ay u heli lahayd sagaalka bilyan ee doollar ee loo baahan yahay. Balse in la lacageeyo dhammaanba hantideeda oo guryaha iyo hoteellada ka mid yihiin ayaa caqabad ka taagan tahay oo lacagta ayaan ku filneyn.

Sidee xukunka dilka ee dalkaas loo fuliyaa?

Vietnam xukunka dilka wuxuu u yahay sir qaran, waxaana la aaminsan yahay in habka ay adeegsato uu yahay cirbadda dadka lagu mudo ee lagu dilo. Dowladdu ma shaaciso tirade dadka ku xukuman dil, inkastoo kooxaha u dooda xuquuqda aadanaha ay sheegeen in in ka badan 1,000 qof ay haatan sugayaan il xukunka lagu fuliyo, isla markaana ay Vietnam ka mid tahay dalalka adduunka ee fuliya xukunnada dilka ee ugu badan.

Caadi ahaan in xukunka la fuliyo aad ayay u daahdaa, aalaaba dhowr sano ayay qaadataa, inkastoo maxaabiista la siiyo ogeysiis aad u gaaban kahor inta aan xukunka lagu fulin.

Haddii marka Truong My Lan ay soo guddo $9bn kahor inta aan xukunka lagu fulin, waxaa laga yaabaa in nafteeda ay u badbaaddo.